اکثر دانه های روغنی در کارخانجات توسط حلال روغنکشی می شوند که منجر به سود قابل توجهی به جهت استخراج کامل روغن از دانه برای این صنعت و فرایند می شود. حلال مورد استفاده در اکثر کارخانجات روغنکشی در دنیا هگزان می باشد که نوعی هیدروکربن است. با توجه به بالا رفتن سطح آگاهی مردم در مورد اثرات نامطلوب ناشی از باقیمانده حلال مورد استفاده در استخراج روغن بر سلامتی انسان و بر طبیعت، علاقه مندی برای استخراج روغن با روش هایی که سازگاری بیشتری با محیط زیست دارند رو به افزایش است. در این مورد استفاده از پرس های سرد بسیار مورد توجه است. در روش پرس سرد تنها با استفاده از فشار و بدون استفاده از حرارت روغنگیری انجام میگیرید اما در روش های دیگر با استفاده از حرارت و فشار، روغن را استخراج می کنند. این روغن ها از نظر تغذیه‌ای ارزشمندتر از روغنهای استخراج شده با حلال هستند.
دانه های روغنی عموما توسط گیاهان بوته های یکساله تولید می شوند. روغن در این دانه ها به عنوان مادة غذایی برای جوانه در هنگام رشد، ذخیره می شود.
درصد روغن دانه
درصد مقدار روغن قابل استخراج از دانه ها عامل مهمی برای ارزشگذاری آنها است. به طور معمول 50 درصد از دانه حاوی روغن است که هر چه مقدار روغن قابل استخراج از دانه بیشتر باشد ارزش اقتصادی آن دانه نسبت به دانة مشابه خود بیشتر خواهد بود. رقم دانه، کیفیت زمین محل کاشت، نحوة آبیاری، مراحل داشت، زمان و نحوة برداشت در کیفیت دانه بسیار مؤثر هستند. لازم به ذکر است که متاسفانه امروزه با روش های غیر طبیعی از جمله دستکاری ژنتیکی که به نام محصولات تراریخته شناخته میشوند اقدام برای افزایش کیفیت دانه می کنند که موجب تولید بیشتر روغن می شود که تبعات جبران ناپذیری بر سلامت انسان خواهد داشت. خوشبختانه محصولات ارگانیک فاقد هرگونه ماده ی شیمیایی و دستکاری ژنتیکی هستند زیرا درین محصولات کیفیت بسیار مهمتر از کمیت می باشد که خود دلیل بر گران بودن محصولات تولید شده به روش ارگانیک می باشد.
روغن گیری به روش پرس سرد
روغن گیری پرس سرد فشردن دانه بدون حرارت است که روغن حاصله عاری از هر گونه افزودنی و یا نگهدارنده‌های شیمیایی است که در قدیم به روش عصاری معروف بوده است. در این روش ، روغن خرو جی حاصل شده بدون هیچ تغییر و کاملا طبیعی می باشد .سلامت روغن های استحصالی در مصرف مستقیم خوراک انسانی بعنوان روغن های ۱۰۰% ارگانیک و بدون نیاز به تصفیه شمیمایی همانگونه که از عنوان روش مشخص است روغن بدست آمده با روش پرس سرد بهترین روغن برای مصرف خوراکی می باشد. در این روش روغن با فشار مکانیکی روی دانه ها و میوه های روغنی از آنها استخراج شده و دمای روغن استحصالی نباید بیشتر از 40 درجه سانتی گراد حرارت ببیند. روغن بدست آمده با روش پرس سرد دارای طعم و عطر مطبوع بوده و تمام ارزش تغذیه‌ای آن حفظ می گردد. مقدار آنتی اکسیدان و ویتامینهای طبیعی موجود در روغن تولید شده به روش پرس سرد خیلی بیشتر از آنتی اکسیدان و ویتامینهای روغنی است که با دیگر روشها تولید شده است. پرس سرد، بهترین راهکار درمیان روشهای مختلف روغنکشی است، در این روش از هیچگونه ترکیب شیمیایی استفاده نمی‌شود. در پرس سرد روغن ها با استفاده از اعمال فشار به دانه ها در دمای پایین و بدون وارد کردن هرگونه آسیب به ساختار دانه‌ی تولید می‌شود. در مرحله‌ی بعد از روغن گیری، لِرد موجود در روغن بوسیله‌ی فیلتر جداسازی شده و روغن با کیفیت مطلوب آماده‌ی استفاده می‌شود لازم به ذکر است که در روش های عادی مثل پرس گرم تمامی روغن دانه قابل استخراج است ولی درروغن گیری به روش پرس سرد تنها 30 درصد از آن قابل استخراج می باشد.
تفاوت روش پرس سرد با پرس گرم
در روش روغن گیری به روش پرس گرم، به دلیل وجود حرارت بالا ، روغن خروجی به دست آمده دمای بالایی دارد و این امر سبب می شود که روغن بدست آمده، بیشتر خواص خود را از دست بدهد ولی در روش پرس سرد دمای روغن کمتر از 40 درجه می باشد که خواص و فواید روغن به خوبی حفظ می شود. در این روش ، روغن خروجی حاصل شده بدون هیچ تغییر و کاملا طبیعی می باشد . در روش پرس گرم برای استخراج روغن از دانه از حرارت استفاده می گردد یعنی ابتدا دانه ها گرم می شوند و سپس توسط فشار وارد کردن به آنها روغن خارج می گردد. در این روش معمولا از ماده شیمیایی به نام هگزان نیز استفاده می گردد. هگزان یک حلال شیمیایی است و با روغن موجود در دانه ترکیب می گردد و باعث می شود که تقریبا تمام روغن دانه استحصال گردد. روغنی که به این شکل بدست می آید خوراکی نبوده و روغن خام محسوب می شود که برای قابل استفاده شدن باید تصفیه شود و مواد مضر آن خارج گردند. چون حرارت دیدن روغن و استفاده از مواد شیمیایی باعث تغییر ترکیبات روغن می گردد لذا در سالهای اخیر با پیشرفت تکنولوژی دستگاه پرس سرد روغن گیری به وجود آمد که قادر بودند بدون حرارت و استفاده از حلال، روغن دانه را جدا کنند و تمامی خواص آن نیز حفظ شودر روش پرس سرد معمولا روغن بدست آمده هیچ آسیبی به ترکیبات شیمیایی روغن وارد نمی کند. البته مسلم است که درپرس سرد نمی توان ۱۰۰ درصد روغن را از دانه استخراج کرد ولی در عوض به سلامت روغن آسیبی وارد نمی گردد . لازم به ذکر است که در تولید روغن به روش پرس گرم درصدی بسیار قابل توجهی از روغن دانه استخراج می شود و به همین دلیل از حجم دانه کمتری می توان روغن بسیار بیشتری نسبت به روش پرس گرم استخراج کرد که این امر باعث ارزان بودن قیمت روغن هایی که با روش پرس سرد تولید نمی شوند می باشد. در مقابل، روغن های تولیدی به روش پرس سرد تنها 30 درصد از 50 درصد روغن دانه قابل استخراج است به همین علت با قیمت بالاتر به بازار عرضه می شود. بهمین علت مصرف روغن های تولید شده به روش پرس سرد بسیار توصیه می شود.
- Solvent Extraction (George E. Anderson, Crown Iron Works Company)
- Oil Extraction , Timothy G. Kemper
سلیمه سادات میرعزیزی مریم قراچورلو، نوشه شریفان. 1398. مقایسه ویژگیهای روغن کنجد حاصل از پرس سرد، استخراج با حلال و تصفیه شده طی زمان ماندگاری. بهداشت مواد غذایی. دوره 9 ،شماره 4 ،پیاپی 36، صفحات 61-78.